Türkiye, Somali'deki varlığını güçlendiriyor

KANAL 7 DIŞ HABERLER SERVİSİ - BARTU EKEN

Türkiye ve Somali arasında 2011'den bu yana devamlı olarak gelişen siyasi, ekonomik ve askeri ilişkiler 8 Şubat'ta imzalanan "Savunma ve Ekonomik İşbirliği Çerçeve Anlaşması" ile yeni bir aşamaya ulaştı. Anlaşmayla birlikte, Türk donanması Somali karasularını korsanlık ve çeşitli hukuk dışı faaliyetlerden 10 yıl boyunca koruyacak. Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler geçtiğimiz günlerde katıldığı bir televizyon programında soruları yanıtlarken önemli bir ifade kullandı. "Türkiye artık kabına sığmayan bir ülke." dedi. Açıklamasını "Bir ucumuz Somali'de, bir ucumuz Bosna'da, bir ucumuz Azerbaycan'da, bir ucumuz da Orta Asya'da kardeşlerimizle beraber" diyerek sürdürdü.

Afrika Boynuzu'nun ticari anlamda büyük bir önemi olduğu gibi stratejik açıdan da Somali'nin coğrafi konumu, kaynayan Ortadoğu kazanına oldukça yakın. Ankara, Suriye'den Yemen'e kadar istikrar istediği bölgede gelişmelere yakından eğiliyor. Bundan ötürü de Somali'de yurtdışındaki en büyük askeri üssünü bulunduruyor. Türkiye ayrıca Somali'nin toprak bütünlüğünün korunması için önemli adımlar atıyor.

Bunun en büyük örneği, Somali'yi ele geçirerek yeni bir yönetim ilan etmek isteyen terör örgütü El Kaide bağlantılı Eş Şebab'la askeri mücadele olarak ortaya çıkıyor. Ayrılıkçı radikaller başta başkent Mogadişu olmak üzere ülkenin birçok noktasında sivil ve askeri noktalara saldırılar düzenliyor. Bombalı eylemlerle hem toprak bütünlüğünü tehdit ediyor hem de hali hazırda zayıf olan ülke ekonomisine, turizmi de baltalayarak yeni darbeler indiriyor. Türkiye bu anlamda Somali askerlerine hem eğitim veriyor hem de ABD ve müşterek güçlerle terör örgütü Eş Şebab'a yönelik operasyonlarda aktif olarak yer alıyor.

Mogadişu Uluslararası Havalimanı ve Mogadişu Limanı'nın Türk firmaları tarafından işletildiğini de unutmamak gerekiyor. Türk şirketlerinin Somali'deki yatırımlarının toplam değeriyse 100 milyon ABD Dolarına ulaşmış durumda.

Ankara, birleşik bir Somali'nin bölge için önemli olacağı fikrine sahipken, 1991 yılında tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan eden Somaliland bölgesel yönetimiyle de bağlarını kesmiş değil. 1 Haziran 2014 tarihinde Hargeysa Başkonsolosluğu faaliyete geçirilmiş durumda ve aktif olarak görevine devam ediyor.

Somali ile Türkiye arasında yapılan anlaşmanın zamanlaması da manidar. Mogadişu'nun hiç vakit geçirmeden anlaşmayı onaylayıp yürürlüğe sokmasının en önemli nedeni, komşusu Etiyopya'nın uluslararası hukuka göre Somali topraklarının bir parçası olan; Somaliland ile 1 Ocak'ta imzaladığı anlaşma oldu. İkili işbirliği protokolü olarak kamuoyuna duyurulan anlaşmaya göre, Kızıldeniz'e kıyısı olmayan Etiyopya, Somaliland'ın Berbera Limanı'nı kullanabilecek. Etiyopya'nın anlaşma uyarınca, kiralanmış bir askeri üsse erişim sağlayacağı ifade ediliyor.

Hiçbir ülke tarafından tanınmayan Somaliland'ın Dışişleri Bakanlığı yaptığı açıklamada, 50 yıl boyunca sürecek bir kiralama sözleşmesinden bahsetti. Etiyopya donanmasına 20 km deniz erişiminin sağlanacağı belirtildi. İçeriği açıklanmayan anlaşmada, Etiyopya'nın Somaliland'i tanıyabileceğine ilişkin bir maddenin de yer aldığı öne sürüldü.

Türkiye'nin bölgedeki faaliyetlerinde bir başka denge unsurunu Birleşik Arap Emirlikleri ile olan ilişkiler sağlıyor. 2014'ten 2020'ye kadar Kızıldeniz bölgesinde iki ülke arasında çatışma noktasında ulaşmasa da bir rekabetin mevcut olduğu biliniyordu. İlişkiler 2020'den itibaren iyileşti. 2020-2022 yılları arasında gerçekleşen Tigray savaşı sırasında hem Türkiye hem de BAE, ayrılıkçılara karşı Etiyopya hükümetini destekleyerek toprak bütünlüğü vurgusunda bulundu. Nitekim takip eden yıllarda, BAE, Türk ekonomisine doğrudan yatırımlarda bulunarak ikili ilişkilerin daha da yumuşamasının önünü açtı.

BAE'li şirketler, iki önemli merkez olan Berbera ve Bosaso limanlarını yönetiyor. Ayrıca Kismayo limanını devralmak için de çalışmalar sürüyor. BAE yönetimi, tıpkı Türkiye gibi, Somali Devlet Başkanı Hasan Şeyh Mahmud'un başlıca destekçisi konumunda.

Son bir yılda tüm olumsuzluklara rağmen, Türkiye ve ABD arasındaki ilişkilerin yakınlaştığını söylemek mümkün. ABD ve Fransa'nın, Afrika'daki varlığının, Rusya yanlısı yeni hükümetlerle beraber azaldığını görüyoruz. Türkiye'nin Afrika "tecrübesinin" ise Somali ile başlamadığı ortada..

Libya'daki iç savaş sırasında Hafter rejimi yerine demokratik yönetimi destekleyen Ankara, Trablus'un düşmemesini sağlamıştı. Burada bilhassa Bayraktar SİHA'ların kullanımı Hafter milislerine büyük sorunlar yaşatırken, Türkiye'nin yerli ve milli savunma sanayisinin kabiliyetlerini de kanıtlayan bir alan oluşturmuştu. Böylece, Türkiye'nin Somali'de ve Afrika'nın diğer bölgelerinde yapılacak yeni hamlelerle, istikrarın sağlanması ve çatışmaların sona ermesi için önemli misyonlara yenilerini ekleyecek gibi gözüküyor.